29 เมษายน 2562 : อีกไม่กี่ก็จะถึงวันที่สลากกินแบ่งรัฐบาล หรือ ที่เรียกกันสั้นๆว่า “หวย” จะออกมาให้จิตใจนักเสี่ยงดวงอยู่แบบไม่เป็นสุข เพราะลุ้นๆกันอย่างไม่ลดละจนกว่าจะจบรายการ

หากพูดถึงเรื่องหวย ก็เป็นเรื่องที่อยู่คู่กับคนไทยมาช้านาน ตั้งแต่พ.ศ.2575จนมาถึงปัจจุบัน แต่ลักษณะการเสี่ยงโชคที่ถูกกฎหมายของไทยได้มีการปรับเปลี่ยนไปเรื่อยๆตามสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไป จนในปัจจุบันมีให้ลุ้นเดือนละ2ครั้ง คือวันที่1 และวันที่ 16 ขิงแต่ละเดือน

เรามาปูพื้นความรู้ที่มาที่ไปของ”หวย”กันหน่อยดีกว่า “หวย” เกิดขึ้นราวปี พ.ศ. 2375 รัชกาลที่ 3 ซึ่งเป็นช่วงขาดแคลน ข้าวยากหมากแพง คนไม่ยอมนำเงินมาใช้ เอาเงินไปฝังไว้ในดิน ต่อมาได้แก้ปัญหาเรื่องนี้ด้วยการตั้งหวย จึงโปรดเกล้าฯ ให้พระศรีไชยบาล(จีนหง) (ภายหลังเลื่อนยศเป็นพระยาศรีไชยบาล) ตั้งโรงหวยขึ้นมาตั้งแต่บัดนั้น

หวยในระยะแรกจะเล่นอยู่ในกลุ่มชาวจีน เรียกว่า “ฮวยหวย” แปลว่า ชุมนุมดอกไม้ เพราะเริ่มแรกเขียนตัวหวยเป็นรูปดอกไม้ ต่อมาจึงเปลี่ยนเป็นชื่อคนจีน โดยทำเป็นแผ่นป้ายเล็ก ๆ จำนวน 34 ป้าย แล้วเขียนชื่อของผู้มีชื่อเสียงในสมัยโบราณเอาไว้บนป้าย ให้แทงว่าจะออกเป็นชื่อใคร ถ้าทายถูกเจ้ามือจ่าย 30 ต่อหนึ่ง ต่อมาเมื่อการพนันแพร่ระบาดสู่สังคมไทย จึงได้มีการออกหวยที่เป็นอักษรไทย (ซึ่งใช้ตัวอักษร 36 ตัว) จึงมีชื่อเรียกว่า “หวย ก ข” โดยโรงหวยเป็นของรัฐที่มีเอกชน เป็นผู้ได้รับสัมปทานดำเนินการ ทั้งนี้นายอากรหวย ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น “ขุนบาล” หรือ “ขุนบาน” โดยรายได้จากอากรหวยมีเป็นจำนวนมาก และได้กลายเป็นรายได้ที่สำคัญของรัฐ

ความต้องการเล่นหวยมีมากกว่าที่รัฐจะจัดให้เล่นได้ จึงได้เกิดขุนบานเถื่อนขึ้นทั่วประเทศ ในรัชสมัยของรัชกาลที่ 5 ทรงมีพระราชดำริ ที่จะยกเลิกการเล่นพนัน แต่เนื่องจากอากรหวยเป็นรายได้ที่สำคัญ จึงได้ทรงยกเลิกอากรบ่อนเบี้ยก่อน และค่อยมีการยกเลิกอากรหวยในสมัยรัชกาลที่ 6

ในรัชสมัยของรัชกาลที่ 5 ได้มีการออกล็อตเตอรีขึ้นเป็นครั้งแรก เพื่อหารายได้บำรุงการกุศล และได้มีการออกล็อตเตอรีในวาระพิเศษอีกหลายครั้ง โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อบำรุงสาธารณกุศล จนกระทั่งรัฐบาลภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ใน พ.ศ. 2475 ได้ให้มีการออกล็อตเตอรี่เป็นประจำ และในปี พ.ศ. 2482 ได้มีการจัดตั้งสำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล ให้มีการออกล็อตเตอรี่เป็นประจำ การเล่นหวยจึงได้เปลี่ยนมาใช้เลขท้าย ของล็อตเตอรี่ เป็นการออกหวยแทนหวย ก ข แบบเดิม

คราวนี้เรามาดูการเล่นหวยของคนไทยที่ค้นพบว่าสูงมาก จนนักวิเคราะห์เศรษฐกิจจึงได้ทำการศึกษา และพบว่ารายได้ครัวเรือนที่ลดลงเป็นผลมาจากการเล่นหวย

ศูนย์วิจัยเศรษฐกิจ( อีไอซี ) ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน) หรือ SCB พบว่า ครัวเรือนรายได้น้อยใช้จ่ายเงินเพื่อ “เล่นหวย” ในสัดส่วนที่สูงกว่า ครัวเรือนรายได้สูง จากข้อมูลการสำรวจ
ภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือนโดยสำนักงานสถิติแห่งชาติในปี 2560 ครัวเรือนไทยจำนวนกว่า 47% ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาล
โดยรายจ่ายในส่วนดังกล่าวเพิ่มขึ้นกว่า 37% ในช่วง 9 ปีที่ผ่านมา จาก 3,407 บาทต่อปีต่อครัวเรือนในปี 2552 มาเป็น 4,660 บาทต่อปีต่อครัวเรือนในปี 2560 ทั้งนี้แม้ครัวเรือนไทยจะมีรายจ่ายซื้อสลากฯ เพิ่มขึ้นตามรายได้ที่สูงขึ้น

แต่เมื่อคิดเป็นสัดส่วนต่อรายได้ (ค่าซื้อสลากฯ หารด้วยรายได้) กลับพบว่า ครัวเรือนรายได้น้อยมีสัดส่วนการซื้อสลากฯ ต่อรายได้สูงกว่าครัวเรือนรายได้สูง โดยจากข้อมูลการสำรวจทั้งหมดพบว่าครัวเรือนที่มีรายได้น้อยที่สุด 10% แรก (Bottom 10%) มีสัดส่วนการซื้อสลากฯ อยู่ที่ 3.7% ต่อรายได้ ขณะที่ครัวเรือนที่มีรายได้สูงสุด 10% แรก (Top 10%) มีสัดส่วนการซื้อสลากฯ อยู่ที่เพียง 0.8% ต่อรายได้

ในทางกลับกัน อัตราการออมของครัวเรือนรายได้น้อยกลับ ต่ำกว่า เมื่อเทียบกับครัวเรือนรายได้สูง ในปี 2560 อัตราการออม (รายได้หักรายจ่ายทั่วไปและการชำระหนี้ หารด้วยรายได้รวม) ของครัวเรือนไทยเฉลี่ยอยู่ที่ 19% หากเปรียบเทียบจะพบว่า อัตราการออมของครัวเรือนรายได้น้อยต่ำกว่าครัวเรือนรายได้สูงชัดเจน โดยหากนับเฉพาะครัวเรือนที่มีเงินออมมากกว่าหรือเท่ากับศูนย์ ครัวเรือน Bottom 10% จะมีอัตราการออมอยู่ที่ 12% ขณะที่ครัวเรือน Top 10% มีอัตราการออมอยู่ที่ 28%

ทั้งนี้สัดส่วนของครัวเรือนที่มีรายได้จากการถูกรางวัลสลากฯ ใน 1 ปีมีเพียง 12% โดยเฉลี่ยตามข้อมูลการสำรวจ โดยโอกาสในการถูกรางวัลใดรางวัลหนึ่งใน 1 งวดมีโอกาสน้อยมากเพียง 1.4% เท่านั้น อีไอซีมองว่า สำหรับครัวเรือนรายได้น้อยยังสามารถเพิ่มสัดส่วนเงินออมหรือการลงทุนของตนได้ง่ายๆ ด้วยการลดรายจ่ายในการซื้อสลากฯ ลงบ้าง เพื่อนำไปสร้างหลักประกันทางการเงินในอนาคตหรือในยามฉุกเฉิน รวมไปถึงการป้องกันความเสี่ยง เช่น การซื้อประกันชีวิต ซึ่งก็เป็นรายจ่ายอีกประเภทที่มีสัดส่วนอยู่ในระดับต่ำเช่นกันสำหรับครัวเรือนรายได้น้อย